Fan gürültüsünden kurtulmak için yapabileceğiniz basit bir devre.
Devre şeması, işleyişi, malzemeler ve montaj
* Malzemeleri lehimlemek için kullanacağınız havyaya dikkat edin veya kullanmayı bilmiyorsanız bilen birine yaptırın.
* Devre montajına dikkat edin. Yapacağınız yanlış bir lehim veya kısa devre durumunda bilgisayarınızın güç kaynağı ve bilgisayarınızda bulunan diğer bileşenler zarar görebilir.
* Devreyi takmadan önce bilgisayarınızı kapatın.
* Devreyi işlemci fanı, ekran kartının fanı, güç kaynağının fanı gibi çalışması kritik sayılabilecek bileşenlerin fan kontrolünde kullanmayın.
Şemadan da görebileceğiniz gibi bir ön direnç ile beraber kullanılan bir potansiyometre ve bir sabit direnç, bize gerilimi belli oranlarda ikiye bölmemizi sağlar. Bu bölme sonucu elde ettiğimiz gerilimi sürücü transistöre uyguluyoruz. Sürücü transistör ise tahmin edebileceğiniz üzere yüksek beyz akımına ihtiyaç duyan güç transistörümüzü sürmek için kullanılıyor. Potansiyometre maksimum konumdayken besleme voltajından Vce voltajı kadar daha az gerilim sağlamaktadır. Potansiyometre minimum konumdayken ise besleme voltajının yarısından yine Vce voltajı kadar da az gerilim sağlamaktadır. Tabii bu değerler kullanılan dirençlere ve güç kaynağından çıkan gerilime göre farklılık gösterecektir.
Fan kontrol devresine ait şema
Devrede az sayıda malzeme oluşturulduğu için oldukça basit. Montaja geçmeden önce bunlara bir göz atalım:
- BD240 transistör ve soğutucusu
- BC337 transistör
- 220 ohm direnç
- 100 K ohm direnç
- 100 K ohm potansiyometre
- 1n4001 diyot (veya 1n4148)
- Delikli kart (partinaks)
Devrede kullanılan malzemeler
BD240' a ait soğutucu
Potansiyometre
BD240; kollektör akımı tepe değeri 2 A, maksimum gücü 30 W olan PNP tipi bir güç transistörüdür. Uygulamamız için oldukça yeterli ve bulunması kolaydır. Bu transistörün kollektör bacağı ile soğutucu yüzeyi ortaktır. Bu sebeple devreyi ve soğutucusunu sistemdeki diğer bileşenlere temas etmeyecek şekilde izole ettikten sonra kullanın.
Montajı delikli kart üzerine yapacağız. Elinizde büyük bir tane varsa bunu uygun biçimde kesmelisiniz. Çok küçük bir alana malzemeleri sığdırmaya çalışmayın. Montaja geçmeden önce aşağıda yazılan aşamaları bir iki kere okumanızı tavsiye ederim. Böylece malzemeleri yerleştirirken problem yaşamaktan uzaklaşırsınız.
Montaja transistörler ile başlayacağız. BD240� ı ve BC337� yi üzerindeki yazılar birbirine bakacak şekilde karta geçirin. Tabii bunu yaparken karta yerleştirilecek olan diğer malzemeleri de hesaba katın.Bacaklarını bir bir lehimledikten sonra BC337� nin 3 numaralı bacağını BD240� ın 1 numaralı bacağına doğru bükün ve lehimleyin. Aynı işlemi BC337� nin 3 numaralı bacağını BD240� ın 2. numaralı bacağına doğru bükerek gerçekleştirin. Bu işlemlerin bitmiş halini aşağıdaki resimlerde görebilirsiniz.
Transistörlerin yazıları birbirine bakacak şekilde karta yerleştirilmiş vaziyette
Sırada potansiyometre var. Eğer montaj yerleşimini benim yaptığım gibi yaparsanız potansiyometreyi saat yönünde çevirdiğinizde fan hızı azalacaktır. Aşağıdaki resimlerde görüldüğü gibi malzemeyi deliklerden geçirip lehimliyoruz.
Potansiyometrenin karttaki yerleşimi
Montaj sonrası
220 ohm değerinde olan direncimizin bir bacağını potansiyometrenin 1. bacağına; diğer bacağını ise BD240� ın 3. bacağına lehimleyeceğiz. Bunun için uygun delikleri belirleyip, direncin bacaklarını delikler arasındaki mesafeye uygun olarak bükün. Direncin bacaklarını deliklerden geçirip, lehimleyin. Bir bacağını potansiyometrenin 1. bacağına, diğerini ise BD240� ın 3. bacağına doğru yatırıp, montajlarını yapın.
220 ohm' luk direncin yerleşimi
Lehimlendikten sonraki görüntüsü
Devrede bulunan bir diğer direnç ise 100 K ohm değerinde. Bu direncin bir bacağı potansiyometrenin 3. bacağına, diğeri ise toprağa bağlanacak. Bir önceki aşamada olduğu gibi uygun delikleri belirledikten sonra direncin bacaklarını bükün, deliklerden geçirin ve lehimleyin. Direncin bir bacağını potansiyometrenin 1. bacağına doğru bükün ve lehimleyin. Diğer bacağını ise bu aşamada boşta bırakıyoruz.
100 K ohm' luk direncin yerleşimi
Montaj sonrası
Farklı bir açıdan malzemelerin yerleşimi
Diyotumuz, fanın devreye ters bağlanması durumunda ters gerilimden korumak amacıyla devrede kullanılıyor. Diyotun çizgi ile işaretlenmiş tarafta bulunan katot bacağı BD240 transistörünün 2. bacağına, diğer bacağı yani anot toprağa bağlanacak. Bunu sağlayabilmek için diyotun bacaklarını, diyot dik pozisyonda duracak şekilde büktüm. 100 K ohm değerindeki direncin montajını yaparken, direncin toprağa bağlanacak olan bacağını lehimleyip, boşta bırakmıştık. Şimdi diyotu bu bacağın hemen yanındaki deliklerden birine geçirerek lehimleyeceğiz. Böylece toprak ortak bir noktada toplanmış olacak. Diyotu deliklerden geçirip bir anot bacağını yani toprağa bağlanacak olan bacağını lehimledikten sonra 100 K ohm değerindeki direncin toprağa bağlanacak olan bacağı ile birleştiriyoruz. Diyotun katot bacağını ise kısa bir kablo ile BD240� ın bacağına uzatmayı tercih ettim. Aşağıdaki resimlerden durumu daha iyi kavrayabileceğinizi sanıyorum.
Toprak kablolarının görüntüsü
Toprak kablolarının lehimleri
Hazırladığımız renkli kablolara sıra geldi. Bu kablolardan birini BD240� ın 3. bacağına yakın bir delikten geçirip bu bacağa temas edecek biçimde lehimliyoruz. Ardından benzer işlemi diğer kablo için tekrarlıyoruz: diyotun katot bacağına yakın bir delik bulup, bu bacağa temas edecek biçimde lehimleyin.
Güç kaynağına ve fana giden pozitif gerilim kabloları
Lehim yüzeyinin görüntüsü
Artık devremizi bilgisayarımıza takabiliriz. Bunun için daha önce molex veya floppy güç konnektörlerini kullanabileceğinizi belirtmiştim. BD240� ın 3. bacağına eklediğimiz kabloyu bu konnektörlerden birinin sarı renkli kablosuna arkadan veya önden geçirin ve bantla hem yalıtın hem de sabitleyin. Bir toprak kablosu alıp (iki kablodan herhangi birini kullanabilirsiniz), bunu da aynı konnektör üzerinde yer alan siyah kablolardan birine yukarıdaki gibi sabitleyin.
Kasa fanlarını besleyecek olan gerilimi taşıyan kablolar genelde siyah ve kırmızı renkte olmaktadır. Bu kablolardan kırmızı renkte olanı devrede diyotun katot bacağına lehimlediğimiz kablo ile birleşecek. Siyah olanı ise tahmin edebileceğiniz üzere devrede geriye kalan toprak kablosu ile birleşecek.
Floppy güç konnektörüne yapılan bağlantı
Fan kablosunun devreden çıkan kabloyla olan bağlantısı
Kabloları sağlam bir biçimde elektrik bandı ile sabitlemeyi ve izole etmeyi unutmayın.
Devremiz bu şekilde kullanılmaya hazır durumda. Gerekli kablo bağlantılarını yaptıktan sonra kullanılmayan kasa üzerindeki cd rom veya disket kapağına monte ederek kullanmaya başlayabiliriz.
Salı Mart 30, 2010 9:13 pm
